Alacahöyük (veya Alaca Höyük), Çorum ilinde, Hattuşa’nın (Boğazköy) 36 km kuzeydoğusundadır. İlk olarak 1907 yılında Makridi Bey tarafından kazılmış, düzenli araştırmalar 1935 yılında Türk Tarih Kurumu tarafından Remzi Oğuz Arık başkanlığında başlatılmış, 1936’dan itibaren Hamit Zübeyr Koşay başkanlığında aralıklı olarak 1970’e kadar devam etmiştir. Yakın zamandaki kazılarsa 1997’den 2018’e kadar Ankara Üniversitesi’nden Aykut Çınaroğlu başkanlığında yürütülmüştür.

Hitit öncesi dönemin önemli şehirlerinden olan Alacahöyük, Hitit döneminde yakınındaki Hattuşa’nın gölgesinde kalmıştır. M.Ö. 3. binyıla ait Hitit öncesi kral mezarlarından çıkan eserler en önemli buluntular arasındadır. Alacahöyük’ün Hitit dönemindeki ismi kesin olarak bilinmemekle birlikte, çoğu tarihçi burasının Güneş Tanrıçasının kenti olarak bilinen Arinna veya daha düşük bir ihtimalle Zippalanda olduğunu düşünmektedir. Her iki şehir de Hitit metinlerinden Hattuşa’ya yakın büyük kült merkezleri olarak bilinirler.

Anıtsal eserlerin hemen hepsi Hitit dönemine aittir. Ortostatlarla kaplı şehir duvarlarının okçular için rampaları da bulunan iç ve dış kapıları mevcuttur. Hitit dönemine ait iki büyük sfenks tarafından korunan güneydeki anıtsal giriş, iki kule arasında kalacak şekilde düzenlenmiştir. Kapı pervazı olarak kullanılan yaklaşık 4 m yüksekliğindeki yekpare taş dikmelerin yerden yaklaşık 2 metrelik bölümleri sfenks biçiminde yontulmuştur. Bu Sfenksli Kapı’dan girilen geniş Hitit yapı kompleksi halen incelenmektedir. Sfenksli Kapının yanındaki kule temelleri birçok ortostatla kaplanmıştır. Önceleri M.Ö. 15. veya 14. yüzyıla tarihlendirilen rölyef ve sfenkslerin uzmanlar arasında artık M.Ö. 13. yüzyıla ait olduğu görüşü yaygınlaşmaktadır. Orijinal konumlarında bulunan rölyefler replikaları ile değiştirilmiş ve asılları Ankara’ya, Anadolu Medeniyetleri Müzesine taşınmıştır. Devrilmiş olarak bulunmuş diğer ortostatların bir kısmı mevcut sıranın üstünde ikinci bir sıra oluşturmaktaydı. Dağınık durumda bulunmuş diğer kabartma ve heykellerin orijinal konumları tam olarak bilinmemektedir.

Hitit Anıtları – Alacahöyük
Tayfun Bilgin