Kef Kalesi yazıtları  Bitlis ili sınırları içerisinde Adilcevaz ilçesinin 3 km kuzeyinde konumlanan Kef Kalesi’nde bulunur. Bölgede bulunan Süphan Dağı’nın oluşturduğu volkanik kayalardan oluşan bir tepe üzerinde kurulan şehrin ulaşımı kuzey yönünden gerçekleştirilmektedir. Çivi yazılı belgelerden Argişti oğlu Rusa tarafından inşa ettirildiği anlaşılır.

Kef Kalesi’nin bilimsel çalışmaları 1964-1972 yılları arasında Öğün ve Bilgiç tarafından yapılmış, özellikle saray ve çevresi bilim dünyasına kazandırılmıştır.

Konumu

Kentin sitadeli ortalama 3 hektarlık alana yayılır.  Sitadelin en yüksek kısmında konumlanan saray üç terası kaplamaktadır. Sarayın çok katlı olduğu -kerpiç dolgunun miktarından ve üst katlara ait ahşap konstrüksiyona ait malzemeden yola çıkılarak öne sürülmüştür. Farklı yükseklikteki teraslar üzerine kurulmuş yapılar topluluğunun, kimi yapısal yaklaşımlarla dört katlı bir strüktürel yapıya dönüştürülmüş olabileceği ve bu nitelikte kullanılabildiği de önerilmiştir.

Mimarisi

Kef Sarayı’nın yaklaşık 140 odalı olduğu önerilmekle birlikte arkeolojik kazılarda 30 tanesi ortaya çıkarılmıştır. Genel plan itibariyle ortaya çıkarılan alanlar payeli iki ana salon ve çevresindeki odalardan oluşur.

Aşağı Salon’un güneyinde duvarlarla üç bölüme ayrılmış depo yapısı bulunur. Bu alanda yine sıralar halinde dişilmiş ve omuzlarına kadar zemine gömülmüş durumda 170 adet pitos ortaya çıkarılmıştır.

Aşağı Salon’un hemen kuzeyinde Yukarı Salon yer alır. Kapladığı alan 25.85×23.30 boyutlarındadır ve duvar boyunca yerleştirilmiş 8 adet paye bulunur. Salonun duvar kenarlarında sekiler yer alır. Yine aynı alanda duvar resimlerine ait parçalar saptanmıştır.

Duvar Resimleri ve Kef Kalesi Yazıtları

Burada bulunan blok parçaları üzerinde dört tarafında da aynı sahnenin tekrarlandığı görülürken bir sahnede aslanlı, kanatlı tanrı figürlerinin betimlemeleri yer almaktadır. Betimlenen diğer hayvanlar arasında kartal ve tavşan bulunmakta, ayakta duran tanrı figürü ve sağ elinde tuttuğu kozalaklar da dikkat çekicidir.

Aşağı Salon olarak adlandırılan 20×45 m ölçülerindeki alanda karşılıklı yerleştirilmiş iki sıra halinde 10-12 adet paye ortaya çıkarılmıştır. Bu alanda üst katlardan düştüğü anlaşılan kabartmalı taş bloklar bulunmuştur. Kare taş blokların 4 yüzünde de aynı sahnenin tekrarı işlenmiştir. Kabartmalar Urartu tasvir ve yontu sanatı için ünik örneklerdir. Ana sahneyi çok katlı, üç kuleli bir Urartu yapısı meydana getirir. Kulelerin arasına ise yine kabartma olarak aslan üzerinde ayakta durur biçimde tasvir edilmiş kanatlı cin/tanrı figürleri vardır. Yapı kabartmasının üst bölümde, mazgal çıkıntıları üzerinde, karşılıklı yerleştirilmiş kartal betimleri yer alır. Kartalların ağzında ise tavşan tasvir edilmiştir.  Salonun batı duvarı üzerinde bulunan merdiven kalıntısı sarayda üst kat olma ihtimalini destekler.

Ziyaret

Bu kaleden ele geçen birçok kabartma ve yazıt Adilcevaz ilçe merkezinde, otobüs terminalinin yanında küçük bir müze içinde ve Van Müzesi’nde sergilenmektedir. Kef Kalesi Yazıtları ve duvar resimleri buralarda görülebilir. Yazıtlar ve duvar resimleri tamamen orijinal konumlarında adı geçen bu müzelere taşınmışlardır.

Kaynakça:

https://www.urartular.com.tr/alticerik/48/kef-kalesi-haldiei-uru.html

Urartu Yazıtları Derlemesi. Yazıt No: CTU 1 A 12-04 ve CTU 1 A 12-10

http://oracc.museum.upenn.edu/ecut/corpus/

https://www.cambridge.org/core/journals/anatolian-studies/article/new-urartian-inscriptions-from-adilcevaz/1ABF029E4C3BE1BBB2A4237A51277F47

https://www.academia.edu/6664336/1998_Salvini_The_Inscription_of_the_Urartian_King_Rusa_II_at_Kefkalesi_Adilcevaz_

https://www.researchgate.net/publication/323150981_KEFKALESI_URARTU_YERLESIMININ_TARIHSEL_ARKA_PLANI_HISTORICAL_BACKGROUND_OF_KEFKALESI_URARTIAN_SETTLEMENT