Karatepe Geç-Hitit kalesi (Aslantaş olarak da bilinir) Osmaniye ilinin Kadirli ilçesi yakınlarındadır. Saimbeyli’de ilkokul öğretmeni olan Erol Kuşcu’dan gelen bilgiler doğrultusunda 1946 yılında arkeologlar Helmut Bossert ve Halet Çambel tarafından keşfedilmiştir. Kazızlar Helmut Bossert başkanlığında 1947-1951 arasında yapılmış, 1952’den itibaren Halet Çambel başkanlığında aralıklı olarak 1990lara kadar devam etmiştir. Kale ve çevresi 1958’de milli park ilan edilmiştir. Aslantaş barajının inşasından sonra tepe, baraj içinde bir yarımada üzerinde kalmıştır. Karatepe kalesi günümüzde açık hava müzesi olarak gezilebilmektedir. Karatepe Açık Hava Müzesi, UNESCO Dünya Miras Geçici Listesinde, Karatepe yazıtları da UNESCO Dünya Belleği Kütüğünde yer almaktadır.

Kaleyi güneydeki ovalardan başlayıp iç Anadolu düzlüklerine uzayan kervan yolu batıdan, Ceyhan nehri (antik dönemdeki adıyla Pyramos) – şimdi Aslantaş Baraj gölü – ise doğudan kuşatır. Kalenin yüksek kulelerle çevrili ‘T’ şeklinde planlanmış iki anıtsal kapısı vardır. Her iki kapıda da iki kule arasındaki geçitte, bazalt kaya üzerine oturtulmuş dikey mil üzerinde dönebilen iki kanatlı ahşap kapıdan sonra yer alan sağlı sollu iki odayı geçerek kaleye girilmekteydi. Güney kapısının iç tarafındaki kutsal alanda çift boğalı kaidesi üzerinde Fırtına Tanrısı heykeli yeralır. Heykel restore edildikten sonra özgün yerine dikilmiştir. Her iki kale kapısındaki iç duvarlar bazalt taşlardan işlenmiş, kültürel, mitolojik ve günlük yaşamdan sahnelerin tasvir edildiği rölyef ve yazıtlarla kaplı ortostatlar, aslan heykelleri ve sfenkslerle bezenmiştir. Her iki kapıdaki heykel ve ortostatlar üzerinde hem Fenikece ve hem de Luvice yazılmış bir kitabe vardır. Aynı metin Fırtına Tanrısı heykeli üzerinde de Fenikece tekrar edilmiştir. Yazıt bu dillerdeki bilinen en uzun ikidilli metindir ve Luvi hiyerogliflerinin çözülmesinde önemli rol oynamıştır.

Yazıttan, kalenin Azatiwada adlı bir kişi tarafından kurulduğu ve bu kişinin kaleye Azatiwadaya ismini verdiği anlaşılmaktadır. Azatiwada’nın bir unvanı belirtilmemiştir ancak “efendim” diye bahsettiği Adanawa kralının vekili veya yüksek mevkili bir görevlisi olduğu anlaşılmaktadır. Bugünkü Adana şehrine de ismini veren Adanawa, bölgedeki Geç Hitit dönemi krallığı Hiyawa’nın (Asur kaynaklarında Que/Quwe) bir diğer ismi veya bir parçasıdır. Metinde bahsedilen kral Awariku’nun ismi Hasanbeyli yazıtında da geçmektedir. Ayrıca, kral Awariku’nun ismi, Çineköy, İncirli ve Cebelireis yazıtlarında geçen Hiyawa/Que kralı Warika ile de karşılaştırılmaktadır ancak bunların hangilerinin aynı kişi olduğu konusu tartışmalıdır. Karatepe yazıtları yaklaşık olarak MÖ 8. yüzyılın son yıllarına tarihlenmektedir. O dönemde zaten Asur’un bir vasalı olan Hiyawa/Que krallığı, en geç Asur kralı Esharhaddon (MÖ 680-669) döneminde kalıcı olarak bir Asur eyaleti haline gelmiştir.

Azatiwata’nın Söylemi*

*Luvice yazıtın Annick Payne’e (Iron Age Hieroglyphic Luwian Inscriptions, Atlanta, 2012: 20-42) ait İngilizce tercümesinden çevrilmiştir.

Ben Azativadas’ım, Adanava hükümdarı Avarikus’un yücelttiği, Güneş tanrısının adamı ve Tarhunza’nın (Fırtına Tanrısı) hizmetkarı. Tarhunza beni Adanava kentinin anası ve babası yaptı ve ben Adanava kentini geliştirdim. Adanava ülkesini genişlettim, hem batıya, hem de doğuya doğru, ve benim günlerimde Adanava kentinde refah, bolluk, ve zenginlik vardı. Pahara’nın tahıl ambarlarını doldurdum; ata at kattım, orduya ordu, kalkana kalkan, herşeyi Tarhunza ve tanrıların (yardımıyla).

Kibirlilerin kibirlerini kırdım, ülkedeki tüm kötüleri ülke dışına attım. Efendimin evine yararlı oldum, efendimin ailesi için herşeyi yaptım. Onların babalarının tahtına oturmasını sağladım. Bütün krallar da adaletim, bilgeliğim ve iyiliğimden dolayı beni babaları olarak kabul ettiler.

Kötü kişilerin, Muksas’ın evine itaat etmeyen soyguncuların olduğu bütün sınırlarımda sağlam kaleler kurdum. Ve ben, Azativadas, hepsini ayağımın altına aldım. Oralarda yeni kaleler kurdum ki Adanava barış içinde yaşasın. Ve batıda benden önceki kralların fethedemediği güçlü kaleleri fethettim. Onları ben, Azativatas, fethettim ve onları aşağı getirdim ve sınırlarımın doğusuna doğru yerleştirdim. Böylece oraya Adanawalıları yerleştirdim.

Ve benim günlerimde Adanava sınırlarını hem batıya hem doğuya doğru ve hatta önceleri korkulan, erkeklerin bile ıssız yollarında yürümeye korktukları yerlere genişlettim ki benim günlerimde kadınlar bile iğlerini çevirerek (rahatça) gezinmektedir. Benim günlerimde bolluk, zenginlik ve refah vardı ve Adanava şehri ve Adanava ülkesi huzur içinde yaşıyordu.

Ben bu kaleyi kurdum ve ona Azativadaya adını verdim. Çünkü tanrılar Tarhunza ve Runtiya benden bu kaleyi yapmamı istedi ve [Tarhunza’nın … (yardımıyla)] onu inşa ettim. Benim zamanında […]. Bu kaleyi inşa ettim ve oraya Tarhunza’yı … yerleştirdim. Bütün nehir ülkeleri onu yılda bir öküz, hasat zamanı bir koyun, bağ bozumunda bir koyun adayarak onurlandıracaklar. O da Azativadas’a sağlık ve yaşam bahşetsin ve onu bütün kralların üstüne yükseltsin. Yüce Tarhunza ve bu kalenin tanrıları Azativadas’a uzun günler ve pek çok seneler ve bol zenginlik versin, ve onu diğer bütün krallara karşı muzaffer eylesin. Böylece bu kale Tahıl tanrısı ve Şarap tanrısının (evi) olsun. Ve böylelikle, bu ülkede yaşayanlar koyunlara, sığırlara, yiyecek ve şaraba sahip olsun. Bize bolluk yaratsınlar ve büyük başarılar sağlasınlar, ve Tarhunza ve tanrıların (yardımıyla) Azativadas’a ve Muksas’ın evine bolluk versinler.

Ve eğer (bir gün) krallardan biri, veya isim yapmış bir adam şöyle derse: “Azativadas’ın adını bu kapıdan sileceğim ve kendi adımı kazıtacağım,” veya bu kaleyi kıskanır ve Azativadas’ın yaptırdığı bu kapıları “Bu kapılar benim olacak ve (üzerlerine) kendi adımı yazacağım,” diyerek kapatırsa, veya kıskançlıkla onları kapatırsa, veya kötülük veya fesatlığından bu kapıları kapatırsa, göklerin tanrısı Tarhunza, göklerin Güneş tanrısı, tanrı Ea ve bütün tanrılar o krallığı, kralı ve adamı yok etsin! Gelecekte, Azativadas’ın adı güneşin ve ayın adı gibi ilelebet yaşamaya devam etsin!

Hitit Anıtları – Karatepe Aslantaş İki Dilli Yazıt
Tayfun Bilgin